HISTORIA MOTORYZACJI W POLSCE: ZAPOMNIANY GACEK

Powstały tylko dwa prototypowe egzemplarze tego zapomnianego pojazdu. Jeden zachował się na Politechnice Krakowskiej. Przed ponad dziesięciu laty został poddany starannej renowacji, przeprowadzonej przez młodzież z Technikum Samochodowego firmy Transbud w Nowej Hucie.

Politechnika Krakowska przekazała niedawno ten cenny pojazd w długotrwały depozyt do Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.

---

Zobacz także:
HISTORIA – OLDTIMERS

---

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego w Świdniku – producent popularnych motocykli WSK – przystąpiła pod koniec 1965 do opracowania pojazdu dla niepełnosprawnych; zespołem projektowym kierował Roman Podolak. Miał to być mały, czterokołowy samochodzik, przeznaczony dla dwojga dorosłych pasażerów i dwójki dzieci. Projekt nadwozia opracował zespół ze stołecznej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Cezarego Nawrota (12 lipca 1931- 15 czerwca 2004). Płyta podłogowa z zawieszeniem, układem kierowniczym i hamulcowym powstała na Politechnice Krakowskiej w zespole kierowanym przez Adama Kleczkowskiego.

(Na zdjęciu: akt przekazania podpisali widoczny z prawej prof. Marek Brzeżański – w imieniu PK, oraz dyr. Marek Golonka – ze strony MIM)

W pracach konstrukcyjnych uczestniczyli także inżynierowie A. Zgliczyński, A. Piętaszewski, J. Świątkowski z Centralnego Ośrodka Konstrukcyjno- Badawczego Przemysłu Motoryzacyjnego.

W założeniach projektowych przyjęto rezygnację z wytłoczek (na rzecz płaskich blach) i maksymalne wykorzystanie produkowanych części i zespołów (m.in. od samochodów Warszawa, Syrena, Trabant i trójkołowca Junak B20). W 1966 powstał model pojazdu. W Zakładzie Doświadczalnym świdnickiej WSK ruszyły prace nad budową najpierw ruchomej makiety pojazdu, potem prototypów. Pierwszy powstał w kwietniu 1969 i otrzymał nazwę Gacek. Drugi egzemplarz różnił się m. in. odchylaną tylną szybą, ułatwiającą dostęp do przestrzeni bagażowej od zewnątrz.

Gacek miał dwubryłowe, dwudrzwiowe nadwozie z płaskich blach (z poziomymi przetłoczeniami usztywniającymi); pokrywa silnika była wykonana z laminatu. Wszystkie szyby były płaskie. Dla ułatwienia zajmowania miejsca przez inwalidę fotel kierowcy był obrotowy, urządzenia sterowania umożliwiały kierowanie wyłącznie z pomocą rąk. Planowano wykorzystanie do napędu silnika Mikrusa MR300, ale okazało się, że wkrótce po zakończeniu produkcji tych zespołów w 1960, w WSK Rzeszów zniszczono oprzyrządowanie.

W prototypach wykorzystano więc dwucylindrowe silniki motocyklowe Jawa 350, stosowane w czechosłowackich wózkach inwalidzkich Velorex. Elementy układu hamulcowego i kierowniczego pochodziły z Trabanta, elementy zawieszenia z Syreny i Warszawy, mechanizm różnicowy z trójkołowego Junaka, koła z oponami 5,20×12 z Zastavy 750.

Prototypowe Gacki przejechały po kilkanaście tysięcy kilometrów, zyskały pozytywne oceny decydentów przemysłu lotniczego (któremu podlegała WSK) i specjalistów rehabilitacji inwalidów. Ale nadszedł rok 1971; 29 października został podpisany licencyjny kontrakt Fiata 126p i władze uznały, że Gacek stracił rację bytu. Prototyp przechowywany na Politechnice Krakowskiej został poddany renowacji, starannie przeprowadzonej przez uczniów Technikum Samochodowego przy Transbudzie Nowa Huta.

Właśnie ten egzemplarz jest teraz eksponowany w krakowskim Muzeum Inżynierii Miejskiej. Drugi prototyp Gacka też ponoć dotrwał do naszych czasów gdzieś na Lubelszczyźnie, ale brak o nim bliższych wiadomości.

GRZEGORZ CHMIELEWSKI
Zdjęcia autora